Skip to main content
Erschienen in: Die Innere Medizin 5/2021

12.03.2021 | Urolithiasis | Schwerpunkt: Osteologie

Asymptomatischer primärer Hyperparathyreoidismus

Operieren oder beobachten?

verfasst von: Dr. Katja Gollisch, Prof. Dr. med. Heide Siggelkow

Erschienen in: Die Innere Medizin | Ausgabe 5/2021

Einloggen, um Zugang zu erhalten

Zusammenfassung

Hintergrund

Der primäre Hyperparathyreoidismus (pHPT) bleibt in vielen Fällen über Jahre asymptomatisch und wird lediglich durch Auffälligkeiten in der Routinediagnostik erkannt. Während die symptomatische Erkrankung fast immer eine operative Therapie nach sich zieht, stellt sich bei symptomfreien PatientInnen im Besonderen die Frage, ob und in welcher Form eine Therapie erfolgen soll.

Fragestellung

Ziel dieser Übersicht ist es, die aktuellen Empfehlungen bezüglich Diagnostik und Therapie des asymptomatischen pHPT unter Berücksichtigung der bestehenden Evidenz zusammenzufassen.

Ergebnisse und Schlussfolgerung

Die Diagnostik des asymptomatischen pHPT entspricht der bei einer symptomatischen Erkrankung. Die Diagnose wird bei erhöhtem Parathormon- und ausgeglichenem Vitamin-D-Spiegel gestellt, wenn eine Kombination von Hyperkalzämie, Hypophosphatämie und Hyperkalzurie vorliegt. Gerade beim asymptomatischen pHPT kommen grenzwertige Laborbefunde vor; die Differenzialdiagnose der familiären hypokalzurischen Hyperkalzämie muss beachtet werden. Nach erfolgter Diagnose wird mithilfe von Sonographie, Röntgen oder CT-Untersuchung nach Nierensteinen gesucht. In der Knochendichtemessung ist neben den Routinemessungen an LWS und Femur die Messung am distalen Radius wichtig, die bei pHPT als sensitivstem Messort eine Osteoporose erfasst. Eine Indikation zur Parathyreoidektomie ergibt sich bei einer Hyperkalzämie > 1,0 mg/dl (>0,25 mmol/l) über dem oberen Normwert, bei einer Hyperkalzurie > 400 mg/Tag (>10 mmol/Tag), einer Niereninsuffizienz, einer nachgewiesenen Osteoporose oder einem Alter < 50 Jahren. Wird keines dieser Kriterien erfüllt und von dem Patienten/der Patientin keine Operation gewünscht, sind jährliche Laborkontrollen sowie ein- bis 2‑jährliche Kontrollen der Knochendichte empfohlen.
Literatur
2.
Zurück zum Zitat Clarke BL, Brown EM, Collins MT, Juppner H, Lakatos P, Levine MA, Mannstadt MM, Bilezikian JP, Romanischen AF, Thakker RV (2016) Epidemiology and diagnosis of hypoparathyroidism. J Clin Endocrinol Metab 101:2284–2299PubMedPubMedCentralCrossRef Clarke BL, Brown EM, Collins MT, Juppner H, Lakatos P, Levine MA, Mannstadt MM, Bilezikian JP, Romanischen AF, Thakker RV (2016) Epidemiology and diagnosis of hypoparathyroidism. J Clin Endocrinol Metab 101:2284–2299PubMedPubMedCentralCrossRef
3.
Zurück zum Zitat Yeh MW, Ituarte PH, Zhou HC, Nishimoto S, Liu IL, Harari A, Haigh PI, Adams AL (2013) Incidence and prevalence of primary hyperparathyroidism in a racially mixed population. J Clin Endocrinol Metab 98:1122–1129PubMedPubMedCentralCrossRef Yeh MW, Ituarte PH, Zhou HC, Nishimoto S, Liu IL, Harari A, Haigh PI, Adams AL (2013) Incidence and prevalence of primary hyperparathyroidism in a racially mixed population. J Clin Endocrinol Metab 98:1122–1129PubMedPubMedCentralCrossRef
4.
Zurück zum Zitat Tezelman S, Rodriguez JM, Shen W, Siperstein AE, Duh QY, Clark OH (1995) Primary hyperparathyroidism in patients who have received radiation therapy and in patients who have not received radiation therapy. J Am Coll Surg 180:81–87PubMed Tezelman S, Rodriguez JM, Shen W, Siperstein AE, Duh QY, Clark OH (1995) Primary hyperparathyroidism in patients who have received radiation therapy and in patients who have not received radiation therapy. J Am Coll Surg 180:81–87PubMed
5.
Zurück zum Zitat Cavallaro G, Cucina A, Coluccia P, Petramala L, Cotesta D, Polistena A, Zinnamosca L, Letizia C, Rosato L, Cavallaro A, De Toma G (2010) Role of growth factors on human parathyroid adenoma cell proliferation. World J Surg 34:48–54PubMedCrossRef Cavallaro G, Cucina A, Coluccia P, Petramala L, Cotesta D, Polistena A, Zinnamosca L, Letizia C, Rosato L, Cavallaro A, De Toma G (2010) Role of growth factors on human parathyroid adenoma cell proliferation. World J Surg 34:48–54PubMedCrossRef
6.
Zurück zum Zitat Sharretts JM, Simonds WF (2010) Clinical and molecular genetics of parathyroid neoplasms. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab 24:491–502PubMedPubMedCentralCrossRef Sharretts JM, Simonds WF (2010) Clinical and molecular genetics of parathyroid neoplasms. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab 24:491–502PubMedPubMedCentralCrossRef
7.
Zurück zum Zitat Bilezikian JP, Bandeira L, Khan A, Cusano NE (2018) Hyperparathyroidism. Lancet 391:168–178PubMedCrossRef Bilezikian JP, Bandeira L, Khan A, Cusano NE (2018) Hyperparathyroidism. Lancet 391:168–178PubMedCrossRef
8.
Zurück zum Zitat Walker MD, Silverberg SJ (2018) Primary hyperparathyroidism. Nat Rev Endocrinol 14:115–125PubMedCrossRef Walker MD, Silverberg SJ (2018) Primary hyperparathyroidism. Nat Rev Endocrinol 14:115–125PubMedCrossRef
9.
Zurück zum Zitat Cusano NE, Maalouf NM, Wang PY, Zhang C, Cremers SC, Haney EM, Bauer DC, Orwoll ES, Bilezikian JP (2013) Normocalcemic hyperparathyroidism and hypoparathyroidism in two community-based nonreferral populations. J Clin Endocrinol Metab 98:2734–2741PubMedPubMedCentralCrossRef Cusano NE, Maalouf NM, Wang PY, Zhang C, Cremers SC, Haney EM, Bauer DC, Orwoll ES, Bilezikian JP (2013) Normocalcemic hyperparathyroidism and hypoparathyroidism in two community-based nonreferral populations. J Clin Endocrinol Metab 98:2734–2741PubMedPubMedCentralCrossRef
10.
Zurück zum Zitat Bilezikian JP, Brandi ML, Eastell R, Silverberg SJ, Udelsman R, Marcocci C, Potts JT Jr. (2014) Guidelines for the management of asymptomatic primary hyperparathyroidism: summary statement from the fourth international workshop. J Clin Endocrinol Metab 99:3561–3569PubMedPubMedCentralCrossRef Bilezikian JP, Brandi ML, Eastell R, Silverberg SJ, Udelsman R, Marcocci C, Potts JT Jr. (2014) Guidelines for the management of asymptomatic primary hyperparathyroidism: summary statement from the fourth international workshop. J Clin Endocrinol Metab 99:3561–3569PubMedPubMedCentralCrossRef
11.
Zurück zum Zitat Walker MD, McMahon DJ, Inabnet WB, Lazar RM, Brown I, Vardy S, Cosman F, Silverberg SJ (2009) Neuropsychological features in primary hyperparathyroidism: a prospective study. J Clin Endocrinol Metab 94:1951–1958PubMedPubMedCentralCrossRef Walker MD, McMahon DJ, Inabnet WB, Lazar RM, Brown I, Vardy S, Cosman F, Silverberg SJ (2009) Neuropsychological features in primary hyperparathyroidism: a prospective study. J Clin Endocrinol Metab 94:1951–1958PubMedPubMedCentralCrossRef
12.
Zurück zum Zitat Zanocco KA, Yeh MW (2017) Primary hyperparathyroidism: effects on bone health. Endocrinol Metab Clin North Am 46:87–104PubMedCrossRef Zanocco KA, Yeh MW (2017) Primary hyperparathyroidism: effects on bone health. Endocrinol Metab Clin North Am 46:87–104PubMedCrossRef
13.
Zurück zum Zitat Cipriani C, Biamonte F, Costa AG, Zhang C, Biondi P, Diacinti D, Pepe J, Piemonte S, Scillitani A, Minisola S, Bilezikian JP (2015) Prevalence of kidney stones and vertebral fractures in primary hyperparathyroidism using imaging technology. J Clin Endocrinol Metab 100:1309–1315PubMedPubMedCentralCrossRef Cipriani C, Biamonte F, Costa AG, Zhang C, Biondi P, Diacinti D, Pepe J, Piemonte S, Scillitani A, Minisola S, Bilezikian JP (2015) Prevalence of kidney stones and vertebral fractures in primary hyperparathyroidism using imaging technology. J Clin Endocrinol Metab 100:1309–1315PubMedPubMedCentralCrossRef
14.
Zurück zum Zitat Castellano E, Attanasio R, Gianotti L, Cesario F, Tassone F, Borretta G (2016) Forearm DXA increases the rate of patients with asymptomatic primary hyperparathyroidism meeting surgical criteria. J Clin Endocrinol Metab 101:2728–2732PubMedCrossRef Castellano E, Attanasio R, Gianotti L, Cesario F, Tassone F, Borretta G (2016) Forearm DXA increases the rate of patients with asymptomatic primary hyperparathyroidism meeting surgical criteria. J Clin Endocrinol Metab 101:2728–2732PubMedCrossRef
15.
Zurück zum Zitat Eller-Vainicher C, Filopanti M, Palmieri S, Ulivieri FM, Morelli V, Zhukouskaya VV, Cairoli E, Pino R, Naccarato A, Verga U, Scillitani A, Beck-Peccoz P, Chiodini I (2013) Bone quality, as measured by trabecular bone score, in patients with primary hyperparathyroidism. Eur J Endocrinol 169:155–162PubMedCrossRef Eller-Vainicher C, Filopanti M, Palmieri S, Ulivieri FM, Morelli V, Zhukouskaya VV, Cairoli E, Pino R, Naccarato A, Verga U, Scillitani A, Beck-Peccoz P, Chiodini I (2013) Bone quality, as measured by trabecular bone score, in patients with primary hyperparathyroidism. Eur J Endocrinol 169:155–162PubMedCrossRef
16.
Zurück zum Zitat Romagnoli E, Cipriani C, Nofroni I, Castro C, Angelozzi M, Scarpiello A, Pepe J, Diacinti D, Piemonte S, Carnevale V, Minisola S (2013) “Trabecular Bone Score” (TBS): an indirect measure of bone micro-architecture in postmenopausal patients with primary hyperparathyroidism. Bone 53:154–159PubMedCrossRef Romagnoli E, Cipriani C, Nofroni I, Castro C, Angelozzi M, Scarpiello A, Pepe J, Diacinti D, Piemonte S, Carnevale V, Minisola S (2013) “Trabecular Bone Score” (TBS): an indirect measure of bone micro-architecture in postmenopausal patients with primary hyperparathyroidism. Bone 53:154–159PubMedCrossRef
17.
Zurück zum Zitat Miyaoka D, Imanishi Y, Kato E, Toi N, Nagata Y, Kurajoh M, Yamada S, Inaba M, Emoto M (2020) Effects of denosumab as compared with parathyroidectomy regarding calcium, renal, and bone involvement in osteoporotic patients with primary hyperparathyroidism. Endocrine 69:642–649PubMedCrossRef Miyaoka D, Imanishi Y, Kato E, Toi N, Nagata Y, Kurajoh M, Yamada S, Inaba M, Emoto M (2020) Effects of denosumab as compared with parathyroidectomy regarding calcium, renal, and bone involvement in osteoporotic patients with primary hyperparathyroidism. Endocrine 69:642–649PubMedCrossRef
18.
Zurück zum Zitat Marchini GS, Faria KVM, Torricelli FCM, Monga M, Srougi M, Nahas WC, Mazzucchi E (2018) Sporadic primary hyperparathyroidism and stone disease: a comprehensive metabolic evaluation before and after parathyroidectomy. BJU Int 121:281–288PubMedCrossRef Marchini GS, Faria KVM, Torricelli FCM, Monga M, Srougi M, Nahas WC, Mazzucchi E (2018) Sporadic primary hyperparathyroidism and stone disease: a comprehensive metabolic evaluation before and after parathyroidectomy. BJU Int 121:281–288PubMedCrossRef
19.
Zurück zum Zitat Ejlsmark-Svensson H, Bislev LS, Rolighed L, Sikjaer T, Rejnmark L (2018) Predictors of renal function and calcifications in primary hyperparathyroidism: a nested case-control study. J Clin Endocrinol Metab 103:3574–3583PubMedCrossRef Ejlsmark-Svensson H, Bislev LS, Rolighed L, Sikjaer T, Rejnmark L (2018) Predictors of renal function and calcifications in primary hyperparathyroidism: a nested case-control study. J Clin Endocrinol Metab 103:3574–3583PubMedCrossRef
20.
Zurück zum Zitat Cassibba S, Pellegrino M, Gianotti L, Baffoni C, Baralis E, Attanasio R, Guarnieri A, Borretta G, Tassone F (2014) Silent renal stones in primary hyperparathyroidism: prevalence and clinical features. Endocr Pract 20:1137–1142PubMedCrossRef Cassibba S, Pellegrino M, Gianotti L, Baffoni C, Baralis E, Attanasio R, Guarnieri A, Borretta G, Tassone F (2014) Silent renal stones in primary hyperparathyroidism: prevalence and clinical features. Endocr Pract 20:1137–1142PubMedCrossRef
21.
Zurück zum Zitat Suh JM, Cronan JJ, Monchik JM (2008) Primary hyperparathyroidism: is there an increased prevalence of renal stone disease? AJR Am J Roentgenol 191:908–911PubMedCrossRef Suh JM, Cronan JJ, Monchik JM (2008) Primary hyperparathyroidism: is there an increased prevalence of renal stone disease? AJR Am J Roentgenol 191:908–911PubMedCrossRef
22.
Zurück zum Zitat Rejnmark L, Vestergaard P, Mosekilde L (2011) Nephrolithiasis and renal calcifications in primary hyperparathyroidism. J Clin Endocrinol Metab 96:2377–2385PubMedCrossRef Rejnmark L, Vestergaard P, Mosekilde L (2011) Nephrolithiasis and renal calcifications in primary hyperparathyroidism. J Clin Endocrinol Metab 96:2377–2385PubMedCrossRef
23.
Zurück zum Zitat Cheng Z, Zou S, Peng D, Zhang G, Zhu X (2018) Prognostic value of 99mTc-sestamibi parathyroid scintigraphy in predicting future surgical eligibility in patients with asymptomatic primary hyperparathyroidism. Clin Nucl Med 43:151–154PubMedCrossRef Cheng Z, Zou S, Peng D, Zhang G, Zhu X (2018) Prognostic value of 99mTc-sestamibi parathyroid scintigraphy in predicting future surgical eligibility in patients with asymptomatic primary hyperparathyroidism. Clin Nucl Med 43:151–154PubMedCrossRef
24.
Zurück zum Zitat Rubin MR, Bilezikian JP, McMahon DJ, Jacobs T, Shane E, Siris E, Udesky J, Silverberg SJ (2008) The natural history of primary hyperparathyroidism with or without parathyroid surgery after 15 years. J Clin Endocrinol Metab 93:3462–3470PubMedPubMedCentralCrossRef Rubin MR, Bilezikian JP, McMahon DJ, Jacobs T, Shane E, Siris E, Udesky J, Silverberg SJ (2008) The natural history of primary hyperparathyroidism with or without parathyroid surgery after 15 years. J Clin Endocrinol Metab 93:3462–3470PubMedPubMedCentralCrossRef
25.
Zurück zum Zitat Lundstam K, Heck A, Mollerup C, Godang K, Baranowski M, Pernow Y, Varhaug JE, Hessman O, Rosen T, Nordenstrom J, Jansson S, Hellstrom M, Bollerslev J, Group SS (2015) Effects of parathyroidectomy versus observation on the development of vertebral fractures in mild primary hyperparathyroidism. J Clin Endocrinol Metab 100:1359–1367PubMedCrossRef Lundstam K, Heck A, Mollerup C, Godang K, Baranowski M, Pernow Y, Varhaug JE, Hessman O, Rosen T, Nordenstrom J, Jansson S, Hellstrom M, Bollerslev J, Group SS (2015) Effects of parathyroidectomy versus observation on the development of vertebral fractures in mild primary hyperparathyroidism. J Clin Endocrinol Metab 100:1359–1367PubMedCrossRef
26.
Zurück zum Zitat Pretorius M, Lundstam K, Hellstrom M, Fagerland MW, Godang K, Mollerup C, Fougner SL, Pernow Y, Aas T, Hessman O, Rosen T, Nordenstrom J, Jansson S, Heck A, Bollerslev J (2021) Effects of parathyroidectomy on quality of life: 10 years of data from a prospective randomized controlled trial on primary hyperparathyroidism (the SIPH-study). J Bone Miner Res 36:3–11PubMedCrossRef Pretorius M, Lundstam K, Hellstrom M, Fagerland MW, Godang K, Mollerup C, Fougner SL, Pernow Y, Aas T, Hessman O, Rosen T, Nordenstrom J, Jansson S, Heck A, Bollerslev J (2021) Effects of parathyroidectomy on quality of life: 10 years of data from a prospective randomized controlled trial on primary hyperparathyroidism (the SIPH-study). J Bone Miner Res 36:3–11PubMedCrossRef
27.
28.
Zurück zum Zitat Stephen AE, Mannstadt M, Hodin RA (2017) Indications for surgical management of hyperparathyroidism: a review. JAMA Surg 152:878–882PubMedCrossRef Stephen AE, Mannstadt M, Hodin RA (2017) Indications for surgical management of hyperparathyroidism: a review. JAMA Surg 152:878–882PubMedCrossRef
29.
Zurück zum Zitat Lundstam K, Heck A, Godang K, Mollerup C, Baranowski M, Pernow Y, Aas T, Hessman O, Rosen T, Nordenstrom J, Jansson S, Hellstrom M, Bollerslev J, SIPH Study Group (2017) Effect of surgery versus observation: skeletal 5‑year outcomes in a randomized trial of patients with primary HPT (the SIPH study). J Bone Miner Res 32:1907–1914PubMedCrossRef Lundstam K, Heck A, Godang K, Mollerup C, Baranowski M, Pernow Y, Aas T, Hessman O, Rosen T, Nordenstrom J, Jansson S, Hellstrom M, Bollerslev J, SIPH Study Group (2017) Effect of surgery versus observation: skeletal 5‑year outcomes in a randomized trial of patients with primary HPT (the SIPH study). J Bone Miner Res 32:1907–1914PubMedCrossRef
30.
Zurück zum Zitat Ejlsmark-Svensson H, Bislev LS, Lajlev S, Harslof T, Rolighed L, Sikjaer T, Rejnmark L (2018) Prevalence and risk of vertebral fractures in primary hyperparathyroidism: a nested case-control study. J Bone Miner Res 33:1657–1664PubMedCrossRef Ejlsmark-Svensson H, Bislev LS, Lajlev S, Harslof T, Rolighed L, Sikjaer T, Rejnmark L (2018) Prevalence and risk of vertebral fractures in primary hyperparathyroidism: a nested case-control study. J Bone Miner Res 33:1657–1664PubMedCrossRef
31.
Zurück zum Zitat Polistena A, Lucchini R, Monacelli M, Triola R, Avenia S, Barillaro I, Johnson LB, Sanguinetti A, Avenia N (2017) Current indications for surgical treatment of primary hyperparathyroidism in the elderly. Am Surg 83:296–302PubMedCrossRef Polistena A, Lucchini R, Monacelli M, Triola R, Avenia S, Barillaro I, Johnson LB, Sanguinetti A, Avenia N (2017) Current indications for surgical treatment of primary hyperparathyroidism in the elderly. Am Surg 83:296–302PubMedCrossRef
32.
Zurück zum Zitat Thomas DC, Roman SA, Sosa JA (2011) Parathyroidectomy in the elderly: analysis of 7313 patients. J Surg Res 170:240–246PubMedCrossRef Thomas DC, Roman SA, Sosa JA (2011) Parathyroidectomy in the elderly: analysis of 7313 patients. J Surg Res 170:240–246PubMedCrossRef
33.
Zurück zum Zitat Abdulla AG, Ituarte PH, Harari A, Wu JX, Yeh MW (2015) Trends in the frequency and quality of parathyroid surgery: analysis of 17,082 cases over 10 years. Ann Surg 261:746–750PubMedCrossRef Abdulla AG, Ituarte PH, Harari A, Wu JX, Yeh MW (2015) Trends in the frequency and quality of parathyroid surgery: analysis of 17,082 cases over 10 years. Ann Surg 261:746–750PubMedCrossRef
34.
Zurück zum Zitat Stavrakis AI, Ituarte PH, Ko CY, Yeh MW (2007) Surgeon volume as a predictor of outcomes in inpatient and outpatient endocrine surgery. Surgery 142:887–899 (discussion 887–899)PubMedCrossRef Stavrakis AI, Ituarte PH, Ko CY, Yeh MW (2007) Surgeon volume as a predictor of outcomes in inpatient and outpatient endocrine surgery. Surgery 142:887–899 (discussion 887–899)PubMedCrossRef
36.
Zurück zum Zitat Wilhelm SM, Wang TS, Ruan DT, Lee JA, Asa SL, Duh QY, Doherty GM, Herrera MF, Pasieka JL, Perrier ND, Silverberg SJ, Solorzano CC, Sturgeon C, Tublin ME, Udelsman R, Carty SE (2016) The American association of endocrine surgeons guidelines for definitive management of primary hyperparathyroidism. JAMA Surg 151:959–968PubMedCrossRef Wilhelm SM, Wang TS, Ruan DT, Lee JA, Asa SL, Duh QY, Doherty GM, Herrera MF, Pasieka JL, Perrier ND, Silverberg SJ, Solorzano CC, Sturgeon C, Tublin ME, Udelsman R, Carty SE (2016) The American association of endocrine surgeons guidelines for definitive management of primary hyperparathyroidism. JAMA Surg 151:959–968PubMedCrossRef
37.
Zurück zum Zitat Evangelista L, Ravelli I, Magnani F, Iacobone M, Giraudo C, Camozzi V, Spimpolo A, Cecchin D (2020) (18)F-choline PET/CT and PET/MRI in primary and recurrent hyperparathyroidism: a systematic review of the literature. Ann Nucl Med 34:601–619PubMedPubMedCentralCrossRef Evangelista L, Ravelli I, Magnani F, Iacobone M, Giraudo C, Camozzi V, Spimpolo A, Cecchin D (2020) (18)F-choline PET/CT and PET/MRI in primary and recurrent hyperparathyroidism: a systematic review of the literature. Ann Nucl Med 34:601–619PubMedPubMedCentralCrossRef
38.
Zurück zum Zitat Piccardo A, Trimboli P, Rutigliani M, Puntoni M, Foppiani L, Bacigalupo L, Crescenzi A, Bottoni G, Treglia G, Paparo F, Del Monte P, Lanata M, Paone G, Ferrarazzo G, Catrambone U, Arlandini A, Ceriani L, Cabria M, Giovanella L (2019) Additional value of integrated (18)F-choline PET/4D contrast-enhanced CT in the localization of hyperfunctioning parathyroid glands and correlation with molecular profile. Eur J Nucl Med Mol Imaging 46:766–775PubMedCrossRef Piccardo A, Trimboli P, Rutigliani M, Puntoni M, Foppiani L, Bacigalupo L, Crescenzi A, Bottoni G, Treglia G, Paparo F, Del Monte P, Lanata M, Paone G, Ferrarazzo G, Catrambone U, Arlandini A, Ceriani L, Cabria M, Giovanella L (2019) Additional value of integrated (18)F-choline PET/4D contrast-enhanced CT in the localization of hyperfunctioning parathyroid glands and correlation with molecular profile. Eur J Nucl Med Mol Imaging 46:766–775PubMedCrossRef
39.
Zurück zum Zitat Schreinemakers JM, Pieterman CR, Scholten A, Vriens MR, Valk GD, Rinkes IH (2011) The optimal surgical treatment for primary hyperparathyroidism in MEN1 patients: a systematic review. World J Surg 35:1993–2005PubMedCrossRef Schreinemakers JM, Pieterman CR, Scholten A, Vriens MR, Valk GD, Rinkes IH (2011) The optimal surgical treatment for primary hyperparathyroidism in MEN1 patients: a systematic review. World J Surg 35:1993–2005PubMedCrossRef
40.
Zurück zum Zitat Rao DS, Phillips ER, Divine GW, Talpos GB (2004) Randomized controlled clinical trial of surgery versus no surgery in patients with mild asymptomatic primary hyperparathyroidism. J Clin Endocrinol Metab 89:5415–5422PubMedCrossRef Rao DS, Phillips ER, Divine GW, Talpos GB (2004) Randomized controlled clinical trial of surgery versus no surgery in patients with mild asymptomatic primary hyperparathyroidism. J Clin Endocrinol Metab 89:5415–5422PubMedCrossRef
41.
Zurück zum Zitat Silverberg SJ, Shane E, Jacobs TP, Siris E, Bilezikian JP (1999) A 10-year prospective study of primary hyperparathyroidism with or without parathyroid surgery. N Engl J Med 341:1249–1255PubMedCrossRef Silverberg SJ, Shane E, Jacobs TP, Siris E, Bilezikian JP (1999) A 10-year prospective study of primary hyperparathyroidism with or without parathyroid surgery. N Engl J Med 341:1249–1255PubMedCrossRef
42.
Zurück zum Zitat Bollerslev J, Jansson S, Mollerup CL, Nordenstrom J, Lundgren E, Torring O, Varhaug JE, Baranowski M, Aanderud S, Franco C, Freyschuss B, Isaksen GA, Ueland T, Rosen T (2007) Medical observation, compared with parathyroidectomy, for asymptomatic primary hyperparathyroidism: a prospective, randomized trial. J Clin Endocrinol Metab 92:1687–1692PubMedCrossRef Bollerslev J, Jansson S, Mollerup CL, Nordenstrom J, Lundgren E, Torring O, Varhaug JE, Baranowski M, Aanderud S, Franco C, Freyschuss B, Isaksen GA, Ueland T, Rosen T (2007) Medical observation, compared with parathyroidectomy, for asymptomatic primary hyperparathyroidism: a prospective, randomized trial. J Clin Endocrinol Metab 92:1687–1692PubMedCrossRef
43.
Zurück zum Zitat Rolighed L, Vestergaard P, Heickendorff L, Sikjaer T, Rejnmark L, Mosekilde L, Christiansen P (2013) BMD improvements after operation for primary hyperparathyroidism. Langenbecks Arch Surg 398:113–120PubMedCrossRef Rolighed L, Vestergaard P, Heickendorff L, Sikjaer T, Rejnmark L, Mosekilde L, Christiansen P (2013) BMD improvements after operation for primary hyperparathyroidism. Langenbecks Arch Surg 398:113–120PubMedCrossRef
44.
Zurück zum Zitat Mollerup CL, Vestergaard P, Frokjaer VG, Mosekilde L, Christiansen P, Blichert-Toft M (2002) Risk of renal stone events in primary hyperparathyroidism before and after parathyroid surgery: controlled retrospective follow up study. BMJ 325:807PubMedPubMedCentralCrossRef Mollerup CL, Vestergaard P, Frokjaer VG, Mosekilde L, Christiansen P, Blichert-Toft M (2002) Risk of renal stone events in primary hyperparathyroidism before and after parathyroid surgery: controlled retrospective follow up study. BMJ 325:807PubMedPubMedCentralCrossRef
45.
Zurück zum Zitat Marcocci C, Bollerslev J, Khan AA, Shoback DM (2014) Medical management of primary hyperparathyroidism: proceedings of the fourth international workshop on the management of asymptomatic primary hyperparathyroidism. J Clin Endocrinol Metab 99:3607–3618PubMedCrossRef Marcocci C, Bollerslev J, Khan AA, Shoback DM (2014) Medical management of primary hyperparathyroidism: proceedings of the fourth international workshop on the management of asymptomatic primary hyperparathyroidism. J Clin Endocrinol Metab 99:3607–3618PubMedCrossRef
46.
Zurück zum Zitat Siggelkow H (2017) Recent findings on primary hyperparathyroidism. Dtsch Med Wochenschr 142:790–793PubMed Siggelkow H (2017) Recent findings on primary hyperparathyroidism. Dtsch Med Wochenschr 142:790–793PubMed
47.
Zurück zum Zitat Rolighed L, Rejnmark L, Sikjaer T, Heickendorff L, Vestergaard P, Mosekilde L, Christiansen P (2014) Vitamin D treatment in primary hyperparathyroidism: a randomized placebo controlled trial. J Clin Endocrinol Metab 99:1072–1080PubMedCrossRef Rolighed L, Rejnmark L, Sikjaer T, Heickendorff L, Vestergaard P, Mosekilde L, Christiansen P (2014) Vitamin D treatment in primary hyperparathyroidism: a randomized placebo controlled trial. J Clin Endocrinol Metab 99:1072–1080PubMedCrossRef
48.
Zurück zum Zitat Paik JM, Curhan GC, Taylor EN (2012) Calcium intake and risk of primary hyperparathyroidism in women: prospective cohort study. BMJ 345:e6390PubMedPubMedCentralCrossRef Paik JM, Curhan GC, Taylor EN (2012) Calcium intake and risk of primary hyperparathyroidism in women: prospective cohort study. BMJ 345:e6390PubMedPubMedCentralCrossRef
49.
Zurück zum Zitat Locker FG, Silverberg SJ, Bilezikian JP (1997) Optimal dietary calcium intake in primary hyperparathyroidism. Am J Med 102:543–550PubMedCrossRef Locker FG, Silverberg SJ, Bilezikian JP (1997) Optimal dietary calcium intake in primary hyperparathyroidism. Am J Med 102:543–550PubMedCrossRef
50.
Zurück zum Zitat Orr-Walker BJ, Evans MC, Clearwater JM, Horne A, Grey AB, Reid IR (2000) Effects of hormone replacement therapy on bone mineral density in postmenopausal women with primary hyperparathyroidism: four-year follow-up and comparison with healthy postmenopausal women. Arch Intern Med 160:2161–2166PubMedCrossRef Orr-Walker BJ, Evans MC, Clearwater JM, Horne A, Grey AB, Reid IR (2000) Effects of hormone replacement therapy on bone mineral density in postmenopausal women with primary hyperparathyroidism: four-year follow-up and comparison with healthy postmenopausal women. Arch Intern Med 160:2161–2166PubMedCrossRef
51.
Zurück zum Zitat Cesareo R, Di Stasio E, Vescini F, Campagna G, Cianni R, Pasqualini V, Romitelli F, Grimaldi F, Manfrini S, Palermo A (2015) Effects of alendronate and vitamin D in patients with normocalcemic primary hyperparathyroidism. Osteoporos Int 26:1295–1302PubMedCrossRef Cesareo R, Di Stasio E, Vescini F, Campagna G, Cianni R, Pasqualini V, Romitelli F, Grimaldi F, Manfrini S, Palermo A (2015) Effects of alendronate and vitamin D in patients with normocalcemic primary hyperparathyroidism. Osteoporos Int 26:1295–1302PubMedCrossRef
52.
Zurück zum Zitat Rubin MR, Lee KH, McMahon DJ, Silverberg SJ (2003) Raloxifene lowers serum calcium and markers of bone turnover in postmenopausal women with primary hyperparathyroidism. J Clin Endocrinol Metab 88:1174–1178PubMedCrossRef Rubin MR, Lee KH, McMahon DJ, Silverberg SJ (2003) Raloxifene lowers serum calcium and markers of bone turnover in postmenopausal women with primary hyperparathyroidism. J Clin Endocrinol Metab 88:1174–1178PubMedCrossRef
53.
Zurück zum Zitat Orr LE, Zhou H, Zhu CY, Haigh PI, Adams AL, Yeh MW (2020) Skeletal effects of combined medical and surgical management of primary hyperparathyroidism. Surgery 167:144–148PubMedCrossRef Orr LE, Zhou H, Zhu CY, Haigh PI, Adams AL, Yeh MW (2020) Skeletal effects of combined medical and surgical management of primary hyperparathyroidism. Surgery 167:144–148PubMedCrossRef
Metadaten
Titel
Asymptomatischer primärer Hyperparathyreoidismus
Operieren oder beobachten?
verfasst von
Dr. Katja Gollisch
Prof. Dr. med. Heide Siggelkow
Publikationsdatum
12.03.2021
Verlag
Springer Medizin
Erschienen in
Die Innere Medizin / Ausgabe 5/2021
Print ISSN: 2731-7080
Elektronische ISSN: 2731-7099
DOI
https://doi.org/10.1007/s00108-021-00996-0

Weitere Artikel der Ausgabe 5/2021

Die Innere Medizin 5/2021 Zur Ausgabe

Mitteilungen der DGIM

Mitteilungen der DGIM

Schwerpunkt: Osteologie

Risikoassessment bei Osteoporose

Leitlinien kompakt für die Innere Medizin

Mit medbee Pocketcards sicher entscheiden.

Seit 2022 gehört die medbee GmbH zum Springer Medizin Verlag

Notfall-TEP der Hüfte ist auch bei 90-Jährigen machbar

26.04.2024 Hüft-TEP Nachrichten

Ob bei einer Notfalloperation nach Schenkelhalsfraktur eine Hemiarthroplastik oder eine totale Endoprothese (TEP) eingebaut wird, sollte nicht allein vom Alter der Patientinnen und Patienten abhängen. Auch über 90-Jährige können von der TEP profitieren.

Niedriger diastolischer Blutdruck erhöht Risiko für schwere kardiovaskuläre Komplikationen

25.04.2024 Hypotonie Nachrichten

Wenn unter einer medikamentösen Hochdrucktherapie der diastolische Blutdruck in den Keller geht, steigt das Risiko für schwere kardiovaskuläre Ereignisse: Darauf deutet eine Sekundäranalyse der SPRINT-Studie hin.

Bei schweren Reaktionen auf Insektenstiche empfiehlt sich eine spezifische Immuntherapie

Insektenstiche sind bei Erwachsenen die häufigsten Auslöser einer Anaphylaxie. Einen wirksamen Schutz vor schweren anaphylaktischen Reaktionen bietet die allergenspezifische Immuntherapie. Jedoch kommt sie noch viel zu selten zum Einsatz.

Therapiestart mit Blutdrucksenkern erhöht Frakturrisiko

25.04.2024 Hypertonie Nachrichten

Beginnen ältere Männer im Pflegeheim eine Antihypertensiva-Therapie, dann ist die Frakturrate in den folgenden 30 Tagen mehr als verdoppelt. Besonders häufig stürzen Demenzkranke und Männer, die erstmals Blutdrucksenker nehmen. Dafür spricht eine Analyse unter US-Veteranen.

Update Innere Medizin

Bestellen Sie unseren Fach-Newsletter und bleiben Sie gut informiert.